Review tiểu thuyết “Sống mòn” – Tấn bi kịch của con người giữa một xã hội tàn nhẫn

Review tiểu thuyết “Sống mòn” – Tấn bi kịch của con người giữa một xã hội tàn nhẫn

Nam Cao là một trong những nhà văn tiêu biểu của văn học hiện thực Việt Nam (1930-1945) . Ông luôn trăn trở với những số phận bất hạnh trong xã hội, những trang viết của ông luôn bám sát vào hiện thực cuộc sống. “Sống mòn” – một trong những cuốn tiểu thuyết hiếm hoi mà ông đã viết trong cuộc đời mình – vẫn là một tác phẩm như vậy: dung dị, đời thường, nhưng để lại trong lòng người đọc nhiều sự ám ảnh, day dứt khôn nguôi. Nói về các tiểu thuyết của Nam Cao nói chung và “Sống mòn” nói riêng, cái hay nằm ở chỗ: Xưa mà không cũ, thật mà không tầm thường, súc tích mà nhiều tầng ý nghĩa.

Giai đoạn trước năm 45, cơm ăn không có, áo mặc chẳng lành. Những thế hệ người làm lụng từ khi sinh ra cho đến lúc về với đất mẹ cũng chẳng ăn đủ ba bữa một ngày, nói gì đến chuyện học. Thế mà thời điểm đó, một thầy giáo nghèo từ quê lên thành phố đã quyết tâm thay đổi vận mệnh, mong muốn tự mở ra một con đường thoát khỏi quẩn quanh túng bấn. Người ấy chính là Thứ. Khát khao này rất chính đáng, ai mà không muốn thoát khỏi cảnh nghèo đói, có chỗ đứng trong xã hội. Nhưng không phải cái gì người ta muốn là sẽ thực hiện được. 

Không quá quá nhiều biến động hay nút thắt, truyện tập trung miêu tả tâm lý nhân vật và những suy nghĩ, trăn trở của Thứ về cuộc sống. Những suy nghĩ của Thứ mang nhiều màu sắc triết lý thế nhưng khi hành động, đôi khi anh lại bị bản năng, cảm xúc chi phối, nên lại chẳng thể làm được như những gì mình đã nghĩ. Nhân vật này luôn mong muốn sống cuộc sống phóng khoáng, tự do tự tại nhưng lại vì cơm áo, gạo tiền và những ràng buộc của cuộc sống thực tế mà chẳng thể theo đuổi ước mơ.

Từ lúc bắt đầu câu chuyện, chưa bao giờ tâm trí Thứ bình yên hay thanh thản. Cuốn tiểu thuyết với ba con số trang thì phân nửa đã là những dòng suy tư của nhân vật. Anh luôn nuôi hi vọng một cuộc đời mới, cuộc sống mới nhưng sự thực quá phũ phàng đã đập thẳng vào anh. Nhiều đêm nằm trằn trọc, Thứ suy nghĩ không biết mai này cuộc sống sẽ tiếp diễn ra sao, phải đối mặt với người thân như thế nào. Chẳng lẽ bao năm đi theo cái chữ, giờ lại về tay không? Đi tiếp thì không đủ sức mà đi về thì thành bám vợ? Vậy thì học làm gì? Nhưng không học thì không có Thứ ngày hôm nay… Một vòng luẩn quẩn cứ thể tiếp diễn.